بررسی رابطۀ بین نیازهای روانشناختی و تفکر انتقادی با نقش میانجی ادراک شایستگی در دانشآموزان پسر متوسطه دوم شهرستان دلیجان
کلمات کلیدی:
نیازهای روان شناختی, ادراک شایستگیچکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطۀ بین نیازهای روانشناختی و تفکر انتقادی با نقش میانجی ادراک شایستگی در دانشآموزان پسر صورت گرفت. این پژوهش از نوع توصیفی-همبستگی بود که بر روی 156 دانشآموزان دورۀ متوسطه دوم شهر دلیجان در سال 1402 انجام شد. برای جمعآوری اطلاعات از فرم اطلاعات جمعیت شناختی، نیازهای اساسی روانشناختی گانیه (1985)، ادارک شایستگی هارتر (1982) و تفکر انتقادی ریکتس (2003) استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرمافزارهایSPSS-21 وSMART PLS-3 استفاده شد. نتایج این پژوهش نشان داد که مدل از برازش خوبی برخوردار است. هچنین نتایج تحلیل مسیر نیز نشان داد بین نیازهای روانشناختی و ادراک شایستگی با تفکر انتقادی رابطۀ مستقیم معنادار دارد. همچنین بین نیازهای روانشناختی و ادراک شایستگی رابطۀ مستقیم معنادار وجود داشت (01/0p<). نتایج آزمون سوبل نیز نشان داد که ادراک شایستگی نتوانست نقش میانجی بین نیازهای روانشناختی و تفکر انتقادی را ایفا کند. می‌توان نتیجه گرفت که زمانی که نیازهای روانشناختی دانشآموزان به خوبی تأمین شود، میزان شایستگی در آنان نیز بهتر خواهد شد و این موضوع میتواند موجب ارتقای سطح تفکر انتقادی در دانشآموزان شود.
مراجع
1.خاوری، زهرا. (1399)." بررسی عوامل مؤثر بر تفکر انتقادی در بین دانش¬آموزان متوسطه شهر مشهد." پایان¬نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا.
2. حکیم¬الهی، کلثوم. (1397)." بررسی تأثیر عزت¬نفس، مهارت¬ تفکر انتقادی و تفکر خلاق دانشجو بر برخورداری دانشجو معلمان پردیس نسیبه دانشگاه فرهنگیان." پایان¬نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فرهنگیان.
3. Finucane AM, Whiteman MC, Power MJ. (2020). “the effect of happiness and sadness on alerting, orienting and executive attention.” Journal of Atten Dior ;13 (6):629-39.
4. Berestova, A., Kolosov, S., Tsvetkova, M., & Grib, E. (2022). “ Academic motivation as a predictor of the development of critical thinking in students.” Journal of Applied Research in Higher Education, 14 (3), 1041-1054.
5. پاسبار، سمیرا؛ سامری، مریم. (1397). "رابطه نیازهای اساسی روان شناختی و خود شناسی با سبک ترجیحی تدریس با میانجیگری مهارت تفکر انتقادی در معلمان دوره ابتدایی." فصلنامۀ علمی پژوهش¬نامه تربیتی، 13(56)، 37-60.
6.Bahadormotlagh, E., Attari, Y., Bahadormotlagh, G. (2011). “The Effectiveness of Teaching Cognitive Strategy Skills on Perceived Competence Dimensions in Students.” Developmental Psychology: Iranian Psychologists, 9(33), 39-46.
7. خلیل¬نژاد، ناهید. (1393). "بررسی رابطة باورهای فراشناخت و ادراک شایستگی با خوش¬بینی و عملکرد تحصیلی دانش-آموزان دبیرستان شهرستان یزد." پایان¬نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ روان¬شناسی تربیتی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد انار
8. Bandura, A. (1997). “Self-efficacy: The exercise of control: New York: Freedom and Company.”
9.یعقوبی، ابوالقاسم؛ محققی، حسین؛ جعفری، مجید؛ یاری¬مقدم، نفیسه. (1392). "تأثیر آموزش راهبردهای یادگیری خود تنظیمی بر ادراک شایستگی و پیشرفت تحصیلی دانش¬آموزان پسر پایه اول متوسطه در زبان انگلیسی." مجله اندیشه¬های نوین تربیتی، 9(1)، 155-180
10. Harter, S. P. (1992). “Psychological relevance and information science.” Journal of the American Society for information Science, 43(9), 602-615.
11. نیک¬منش، زهرا؛ یاری، سمیه. (1390). "رابطه بین باور خودکارآمدی و ادراک خویشتن با اضطراب امتحان در دانش-آموزان دختر و پسر دبیرستانی." مجله مطالعات روانشناسی تربیتی. دوره 8، شماره 4، 147-127.
12. Deci, Edward L, & Ryan, Richard M. (2002). “Handbook of self-determination research.” University Rochester Press.
13. Reeve, John Marshall, Ryan, RM, Deci, Edward L, & Jang, Hyungshim. (2017). Understanding and promoting autonomous self-regulation: A self-determination theory perspective. Motivation and self-regulated learning: Theory, research, and application, 223-244.
14. همایی، رضوان؛ فاطمی، فخرالسادات. (1399). "رابطه ادراک تعاملات اجتماعی و سبک¬های شناختی یادگیری با تفکر انتقادی در دانش¬آموزان دختر دبیرستانی." روان¬شناسی اجتماعی، 7(54)، 39-50.
15. امیرپور، برزو. (1391). "رابطه تفکر انتقادي و ابعاد آن با شادکامي و عزت نفس اجتماعي دانشجويان". فصل¬نامۀ راهبردهای آموزش، 5(3)، 143-147
16.دﻓﺘﺮﭼﯽ، عفت؛ ﺷﯿﺦ اﻻﺳﻼﻣﯽ، راضیه. (1392)." بررسی نقش ﺑﺮآورده ﺷﺪن ﻧﯿﺎزﻫﺎي اﺳﺎﺳﯽ روان¬شناختی در ﺟﻬﺖ-ﮔﯿﺮيﻫﺎي ﻫﺪف داﻧﺶ¬آﻣﻮزان." مجله روان¬شناسی، 7(3)، 330-347
17. Audrina, B., Smith, J., & Johnson, A. (2018). “The relationship between psychological needs and perceived competence in students: The mediating role of critical thinking.” Journal of Educational Psychology, 42(3), 123-145.
18. کوروش¬نیا، مریم؛ لطیفیان، مرتضی. (1390). "بررسی رابطه بین ابعاد الگوهای ارتباطات خانوادگی-دانشگاهی و گرایش‌های تفکر انتقادی دانشجویان با واسطه گری ارضای نیازهای روان شناختی پایه". خانواده پژوهی، 7(28)، 493-519
19. علیجان¬راده، مهدی؛ سنجری بنستانی، محبوبه؛ اسکندری، میلاد. (1400). "بررسی رابطه بین خودکارآمدی و تفکر انتقادی با نیازهای اساسی روانشناختی دانشجویان دانشگاه پیام¬نور جیرفت." چهارمین کنفرانس بین¬المللی مطالعات میان رشته¬ای روانشناسی، مشاوره و آموزش علوم تربیتی، تهران. https://civilica.com/doc/1302486
20. Smith, J., & Brown, A. (2019). “The relationships between psychological needs and critical thinking in students: A systematic review”. Journal of Educational Psychology, 111(3), 589-601
21. نعیمی، ابراهیم؛ آشفته، سید محمدحسین؛ و طالبی، ریحانه. (1395). "بررسی رابطه خودکارآمدی تحصیلی با همایندی ادراک از خود و تفکر انتقادی در دانش آموزان". فرهنگ مشاوره و روان درمانی (فرهنگ مشاوره)، 7(26)، 27-44
22. باباخانی، وحیده؛ و ممی¬پور، مریم. (1391). "رابطه میان هوش هیجانی و تفکر انتقادی با ادراک تعاملات اجتماعی در بین دانشجویان." علوم رفتاری، 4(14)، 61-77
23. توماج، نگین.(1400)."تاثیر مهارت¬های تفکر انتقادی در شایستگی حرفه¬ای دانشجو معلمان در کارورزی. ششمین کنفرانس ملی رویکردهای نوین در آموزش و پژوهش."تهران
24. Ten-Dam, G, & Volman, M. (2004). “Critical thinking as a citizenship competence: teaching strategies.” Learning and instruction, 14(4), 359-379
