بررسی رابطه دین و روانشناسی دین با روان درمانی، سلامت روان، روانشناسی مثبت نگر، تربیت کودکان و خانواده
Keywords:
روانشناسی دین, روان درمانی, روانشناسی مثبت نگر, تربیت کودکانAbstract
روانشناسی مطالعه ذهن و رفتار است که شامل تأثیرات زیست شناختی، فشارهای اجتماعی و عوامل محیطی است که بر چگونگی تفکر، عملکرد و حس افراد تاثیر می گذارد .روانشناسی دین یکی از شاخه های علم روانشناسی و ادیان با موضوع بررسی تاثیرات روانی دین در زندگی انسان است. روانشناسان دین افرادی هستند که تخصص های دیگر خود در زمینه های علوم انسانی را با دین یا نحوه ی وابستگی مردم به ایمان پیوند می زنند. آلپورت معتقد هست که احساسات دینی نه ماهیتی صرفاً عقلانی دارند و نه کاملاً غیرعقلانی. بلکه بیشتر تلفیقی از احساس و تفکر منطقی است. در واقع دینداری، فلسفه‌ای از زندگی برای فرد ارائه میکند که نه تنها ماهیتی عقلانی دارد بلکه به لحاظ احساسی و هیجانی نیز ارضأ کننده است. روانشناسی مثبت نگر که یکی از رویکردهای نو ظهور در مکتب روان شناسی است، برخلاف روانشناسی قدیمی به جای تأکید بر بیماریها و آسیبها تمرکز خود را روی خصایص و توانمندی های مثبت انسان از قبیل شادکامی، امید، خوشبینی، بهزیستی و دیگر ابعاد وجود انسان معطوف داشته است. امروزه رویکردهای روان شناختی مربوط به حوزه دین سبب شده که این نوع مطالعات و آثار و پیامدهای دینداری در تامین بهداشت روانی سالم افراد بیش از پیش مشهود گردد. کار اصلی روانشناسی دین تعریف جامعه شناسانه و روانشناسانه از پدیده های دینی است. در نگاه تعالیم دینی، خانواده کانونی مقدس مبارک و مورد رضایت پروردگار مورد ستایش و تمجید قرار گرفته است. شخصیت کودکان از همان دوره خردسالی، تکوین پیدا میکند. روش و ابزارهای مختلفی برای تربیت فرزند مانند شیر مادر، لقمه و شخصیت پدر و مادر و اطرافیان و ... در علوم روانشناسی و تربیتی به ویژه در متون دینی وجود دارد . موضوع دین، رفتارهای ارادی و اختیاری انسان ها است ، بنابراین شیوه های تربیتی رفتاری و کنترل رفتار افراد نیز جزو مباحث دین به حساب می آید. بنابراین، حوزه (دین) ، تربیت و تنظیم، هدایت و رفتار کودکان و نوجوانان را نیز شامل می شود. دین از طریق معناسازی، احساس تسلط، ارزشمندی و قابل فهم بودن رخدادهای زندگی را برای انسان ها میسر می کند. پژوهشگران علوم انسانی سلامت نیز قائلند که اصول مشترکی در دستورات مذهبی ادیان عمده جهان وجود دارد که از سلامتی پیروان آنها محافظت می کند. این اصول مشترک ریشه در معنویت ادیان دارد .
References
1. Hilgard, E. R., & Atkinson, R. C. (1967). Introduction to Psychology (4th ed.). New York: Harcourt.
2. مهدیان, حسین,1401,رد پای دین در روان درمانی,هفتمین کنفرانس بین المللی مطالعات میان رشته علوم انسانی و اسلامی ایران,تهران.
3. دانشگر, اعظم و حیدری لقب, ابراهیم,1400,نقش آموزه های روانشناختی دین اسلام و قرآن بر تربیت کودکان و نوجوانان,اولین همایش ملی روان شناسی و دین,اردبیل.
4. صديقه فخار؛ فاطمه فيجان؛ و مريم ايمان دار. (۱۴۰۱). روانشناسی دین چیست.
5. Freud, S. (1961). The future of an illusion. New York, NY: W. W. Norton and Company.
6. Worthington, E.L.,Kurusu,T.A., Mc Cullough, M.E., & Standage, S.J.(1996). Empirical research on religion and psychotherapeutic processes and outcomes: A 10- year review and research prospectus.Psychological Bulletin,119.488-487.
7. Moughrabi, F.(1995). lslam and religious experience. in R. W. Hood,Jr.(Ed), Handbook of religioud experience (pp. 72-86). Birmingham, AL: Religious Education Press.
8. Allport, G.W. (1950). The individual and his religion. NewYork: Macmillan.
9. Allport, G.W. & Ross, M.J.Jr. (1967). Personal religious orientation and prejudice. journal of personality and social psychology, 5, 432-443.
10. Thorson, J.A., Powell, F.C., Abdel-Khalek, A.M., & Beshai, J.A.(1997) Constructions of religiosity and death anxiety in two cultures: The United states and Kuwait.Journal of Psychology and Theology, 25.374-383.
11. Hoge, R.D.(1972). A Validated intrinsic religious motivation Scale.Journal for the Scientific Study of Religion, 11, 369-376.
12. Wilde, A.,& Joseph.S.(1997). Religiosity and personality in a Moslem context.Personality and Individual Differences, 23,899-890.
13. کمری، سامان، و شمشیری، بابک. (1399). بررسی تطبیقی نگاه روان شناسی و اسلام به مقوله ی مثبت نگری در انسان. روش ها و مدل های روان شناختی، 11(40 )، 173-192.
14. میری, زهرا سادات,1400,آثار مثبت نگری دینی و تاثیر آن از دیدگاه روانشناسی سلامت,دومین همایش بین المللی حکمرانی اخلاق و معنویت، آمادگی برای طلوع خورشید ولایت عظمی(عج) با الگوگیری از زندگی حضرت زهرا سلام الله علیها,تهران.
15. شامرادی, حسن و سهرابی, نگین,1402,روانشنا سی دین و نقش دین و معنویت در سلامت روانی و جسمانی انسان,اولین همایش بین المللی و دومین همایش ملی روان شناسی و دین,اردبیل.
16. زارع بیدکی, فاطمه و میر دهقان بنادکی, اعظم السادات,1398,روانشناسی دین و نقش دین و معنویت در سلامت روانی انسان,اولین کنفرانس بین المللی توسعه پایدار و سلامت روانی-اجتماعی,اصفهان.
17. مهدوی پور, زهره,1393,بررسی نقش دین نماز و ادعیه در بهداشت روانی و فرآیندهای روان درمانی,سومین همایش ملی سلامت روان و تندرستی,قوچان.
18. خدایاری فرد، محمد. (1379). کاربرد مثبت نگری در روان درمانگری با تاکید بر دیدگاه اسلامی. روانشناسی و علوم تربیتی، 30(1)، 140-164.
19. شکرانه وانسفلی, سودا,1400,مقایسه دیدگاه های دین و روانشناسی درمورد ماهیت و کارکرد خانواده,اولین همایش ملی روان شناسی و دین,اردبیل.
20. رهنمایی، سیداحمد. (1388). پایه های روان شناختی تربیت دینی. اسلام و پژوهش های تربیتی، 1(2)، 109-138.
21. الکلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الكتب الإسلاميه، ۱۳۶۵.
22. -Kirkpatrich,Lee A, Attachment, Evolution and the Psychology of Religion, The Guilford Press, New York & London, 2005.
23. مصباح یزدی، محمد تقی، اخلاق در قرآن (۱)، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۸۴.
24. مصباح یزدی، محمد تقی، به سوی خودسازی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی،۱۳۸۷.
25. مطهری، مرتضی، تعلیم و تربیت در اسلام، تهران، صدرا، ۱۳۷۴ .
26. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار انسان در قرآن، تهران، صدرا، ۱۳۷۹ .
27. حاج محمدحسینی, منصوره و احمدی, فاطمه,1400,نقش دین و سلامت معنوی در تحقق اهداف پیشگیرانه روانشناسی سلامت در حوزه روانشناختی، رفتاری,اولین همایش ملی روان شناسی و دین,اردبیل.
