بررسی برهمکنش قارچ میکوریزا آربسکولار و سطوح مختلف فسفر بر گیاه باقلا (Vicia faba L.) تحت شرایط تنش خشکی

Abstract

این پژوهش گلخانه‌ای باهدف بررسی اثر تنش خشکی، سطوح مختلف فسفر و تلقیح میکوریزایی بر شاخص‌های مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و جذب عناصر غذایی در گیاه در شهرستان داراب در قالب یک آزمایش فاکتوریل با 3 تیمار تنش خشکی در سه سطح (آبیاری نرمال، تنش متوسط و تنش شدید) فسفر در سه سطح (صفر،10 و 20 میلی‌گرم بر کیلوگرم خاک) و قارچ میکوریزا آربسکولار در سه سطح (صفر، 75 و 150 گرم) درسال 1402 انجام شد. نتایج نشان داد که تنش خشکی به‌طورقابل‌توجهی رشد و نمو گیاه را تحت تأثیر قرار می‌دهد، به‌طوری‌که در سطح تنش حداکثر، تعداد برگ، ارتفاع ساقه، سطح برگ و شاخص کلروفیل به ترتیب 8/51، 3/36، 5/40 و 4/40 درصد نسبت به شرایط نرمال کاهش یافت. همچنین، وزن‌ خشک اندام هوایی و ریشه نیز به‌ طورقابل‌ توجهی کاهش یافت که نشان‌ دهنده کاهش میزان آب و مواد آلی در بافت‌های گیاه است. علاوه بر این، تنش خشکی باعث کاهش جذب و انتقال فسفر در گیاه شد، به‌طوری‌که غلظت فسفر به‌طورقابل‌ توجهی کاهش یافت. با افزایش سطح فسفر، بهبود قابل‌توجهی در شاخص‌های مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی گیاه مشاهده شد. به‌طوری‌که تعداد برگ، ارتفاع ساقه، سطح برگ و شاخص کلروفیل به ترتیب 4/37، 02/15،  05/19 و 5/26 درصد افزایش یافت. بیشترین تغییر در تعداد برگ گیاه مشاهده شد که نشان‌ دهنده نقش مهم فسفر در تولید برگ‌های جدید و توسعه سیستم رویشی گیاه است. استفاده از قارچ‌های میکوریزا نیز باعث افزایش شاخص‌های مورفولوژیکی و شاخص کلروفیل گیاه شد. به‌طوری‌که تعداد برگ، ارتفاع ساقه، سطح برگ و شاخص کلروفیل به ترتیب 3/12، 97/4،  7/5 و 5/9 درصد افزایش یافت. بیشترین تأثیر میکوریزا بر تعداد برگ گیاه بود که نشان‌دهنده نقش مهم میکوریزا در افزایش جذب فسفر و بهبود رشد سیستم رویشی گیاه است. در شرایط تنش آبی، گیاهان تلقیح شده با قارچ‌های میکوریز آربوسکولار ویژگی‌های رشد بهبود یافته و جذب مواد مغذی افزایش یافته، به‌ویژه برای فسفر را نشان دادند. وابستگی میکوریزایی در شرایط تنش متوسط حداکثر میزان را نشان داد و با افزایش شدت تنش و در شرایط آبیاری نرمال کاهش یافت. افزایش فسفر نیز باعث افزایش وابستگی میکوریزایی شد.به‌ طورکلی، نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که تنش خشکی تأثیر منفی قابل‌ توجهی بر رشد و نمو گیاه دارد، اما افزایش سطح فسفر و استفاده از قارچ‌های میکوریزا می‌ تواند تا حد زیادی این اثرات منفی را کاهش دهد.