نکاتی دربارة ساختاردستوری نثر اعجاز خسروی امیرخسرو دهلوی

Authors

  • ثریا پناهی استادیار بازنشسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی Author

Keywords:

اعجاز خسروی, فعل, نثرفارسی, شبه قاره

Abstract

در این مقاله به طور نمونه ساختار برخی عناصر دستوری مانند فعل  و برخی ویژگی های دیگر متن اعجاز خسروی ، پنج رساله توامان از امیرخسرو دهلوی، ادیب و شاعر قرن هفتم و هشتم شبه قاره  از منظری زبان شناختی توصیف می شود. اعجاز خسروی یکی از نمونه های  نثر فنی فارسی هندی است که حائز برخی مختصات صرفی دوران خود و متاثر از سبک نثر دوران خوارزمشاهی و ازجمله مکاتبات رشیدالدین وطواط، یکی از متون مطرح  منشیانه و انشانویسی در شبه قاره بوده است. امیرخسرو دهلوی که به طوطی هند اشتهار دارد، در قرنی می زیسته که جلال الدین محمدرومی( وفات:672ق) و سعدی شیرازی (وفات بین 691-695ق) می زیستند. در اینجا،  بررسی برخی عناصر دستوری اعجازخسروی، موردنظر است. در رفتار صرفی افعال، حفظ و ثبات صورت و ساختار  فعل بسیط و نیز  تحول یا گرایشی در  زبان در جهت تشکیل افعال مرکب مشهود است.پیروی از الگوی اثری  مانند گلستان سعدی در سبک نگارش و بخش بندی کلام آهنگین، تقدم افعال در  برخی  جمله بندی ها و نیزکاربرد صنایع لفظی، به ویژه تلمیح، تلفیق عبارات عربی و فارسی، در اعجاز خسروی، همه دیده می شود. زبان نثر برخی از مکاتبات در اعجاز خسروی ادبی است یعنی کاربرد صنعت های ادبی از قبیل تشبیه، استعاره، کنایه و مجاز از ملزومات آن بود است، که در جای جای متن به چشم می خورد.

Author Biography

  • ثریا پناهی , استادیار بازنشسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی

                              

References

1. طباطبایی، علاالدین (1395ش)، فرهنگ توصیفی دستورزبان فارسی، تهران: فرهنگ معاصر.

2. تویسرکانی، قاسم (1338)، نامه های رشیدالدین وطواط، تهران : دانشگاه تهران.

3. مشایخ فریدنی، محمدحسین (1366): «امیرخسرودهلوی، طوطی هند»، کیهان فرهنگی، شماره 48، ص 26-31.

4. رستگارفسایی، منصور ( 1389)، انواع نثر فارسی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها.

5. سمیعی گیلانی، احمد (1388ش)، «سبک»، دانشنامه زبان و ادب فارسی، تهران، به سرپرستی اسماعیل سعادت، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ج سوم، ص 577-84.

6. بهار، محمدتقی (ملک الشعرا) 1369، سبک شناسی، چ 5، تهران: موسسة انتشارات امیرکبیر.

7. مجتبائی، فتح الله ( 1384)، « اسلام در شبه قاره»، دانشنامه زبان و ادب فارسی در شبه قاره، جلد اول، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ص399-411.

8. رستگارفسایی، منصور ( 1389)، انواع نثر فارسی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها.

9. غلامرضایی، محمد( 1388)، « سبک نثرفارسی»، دانشنامه زبان و ادب فارسی، تهران، به سرپرستی اسماعیل سعادت، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ص591-597.

10. نذیراحمد( 1384ش)، «امیرخسرودهلوی»، دانشنامه زبان و ادب فارسی در شبه قاره، زیرنظرفرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ج 1، ص608- 612.

11. روان فرهادی، عبدالغفور (1353ش)، گزیدۀ آثار امیرخسرو بلخی معروف به دهلوی، ج3، افغانستان: بی نا.

12. مشایخ فریدنی، محمدحسین (1366): «امیرخسرودهلوی، طوطی هند»، کیهان فرهنگی، شماره 48، ص 26-31.

13. مجتبائی، فتح الله ( 1375)، «اردو، زبان»، دایره المعارف بزرگ اسلامی، زیرنظر کاظم موسوی بجنوردی، جلد هفتم، تهران: دایره المعارف بزرگ اسلامی، ص 541-549.

14. مشایخ فریدنی، محمدحسین (1366): «امیرخسرودهلوی، طوطی هند»، کیهان فرهنگی، شماره 48، ص 26-31.

15. نذیراحمد( 1384ش)، «امیرخسرودهلوی»، دانشنامه زبان و ادب فارسی در شبه قاره، زیرنظرفرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ج 1، ص608- 612.

16. نوشاهی، عارف (1391ش)، کتاب شناسی آثارفارسی چاپ شده در شبه قاره، جلد دوم، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب؛

17. زمانی، آصفه(1993م)، محققین و منتقدین معروف زبان و ادبیات فارسی،هند در قرن بیستم، دهلی نو: رایزنی فرهنگی جموری اسلامی ایران.

18. روان فرهادی، عبدالغفور (1353ش)، گزیدۀ آثار امیرخسرو بلخی معروف به دهلوی، ج3، افغانستان: بی نا.

19. سجادی، صادق و نذیراحمد( 1384ش)، «اعجاز خسروی»، دانشنامه زبان و ادب فارسی در شبه قاره، زیرنظرفرهنگستان زبان و ادب فارسی، ج 1، ص 460-462.

20.

21. Mohiuddin. Momin (1971), The Chancellery and Persian Epistolography under the Mughals. Calcutta, Iran Society.

22. مشایخ فریدنی، محمدحسین (1366): «امیرخسرودهلوی، طوطی هند»، کیهان فرهنگی، شماره 48، ص 26-31.

23. امیرخسرو دهلوی ( 1876م)، اعجاز خسرو، جلد1 و2، لکهنو: مطبع نولکشور.

24. همان.

25. همان.

22. امیرخسرودهلوی نسخۀ خطی(رساله های 3،4،5)، شمارۀ ثبت 87288، تهران:کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.

23 .امیرخسرو دهلوی ( 1876م)، اعجاز خسرو، جلد1 و2، لکهنو: مطبع نولکشور. 2.

24. امیرخسرودهلوی نسخۀ خطی(رساله های 3،4،5)، شمارۀ ثبت 87288، تهران:کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.

25. همان.

26. همان.

27. امیرخسرو دهلوی ( 1876م)، اعجاز خسرو، جلد1 و2، لکهنو: مطبع نولکشور. 2.

28.همان.

28. امیرخسرودهلوی نسخۀ خطی(رساله های 3،4،5)، شمارۀ ثبت 87288، تهران:کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.

29.همان.

30. امیرخسرو دهلوی ( 1876م)، اعجاز خسرو، جلد1 و2، لکهنو: مطبع نولکشور. 2.

31. بهار، محمدتقی (ملک الشعرا) 1369، سبک شناسی، چ 5، تهران: موسسة انتشارات امیرکبیر.

32. امیرخسرودهلوی نسخۀ خطی(رساله های 3،4،5)، شمارۀ ثبت 87288، تهران:کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.

33.. امیرخسرو دهلوی ( 1876م)، اعجاز خسرو، جلد1 و2، لکهنو: مطبع نولکشور. 2.

34. همان.

35. امیرخسرودهلوی نسخۀ خطی(رساله های 3،4،5)، شمارۀ ثبت 87288، تهران:کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.

36. Mohiuddin. Momin (1971), The Chancellery and Persian Epistolography under the Mughals. Calcutta, Iran Society.

37. تویسرکانی، قاسم (1338)، نامه های رشیدالدین وطواط، تهران : دانشگاه تهران.

38. رستگارفسایی، منصور ( 1389)، انواع نثر فارسی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها.

39. امیرخسرودهلوی نسخۀ خطی(رساله های 3،4،5)، شمارۀ ثبت 87288، تهران:کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.

40. امیرخسرو دهلوی ( 1876م)، اعجاز خسرو، جلد1 و2، لکهنو: مطبع نولکشور. 2.

41. امیرخسرودهلوی نسخۀ خطی(رساله های 3،4،5)، شمارۀ ثبت 87288، تهران:کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.

Downloads

Published

2024-10-22

How to Cite

نکاتی دربارة ساختاردستوری نثر اعجاز خسروی امیرخسرو دهلوی. (2024). Development Engineering Conferences Center Articles Database, 1(3). https://pubs.bcnf.ir/index.php/Articles/article/view/92