نکاتی دربارة ساختاردستوری نثر اعجاز خسروی امیرخسرو دهلوی
Keywords:
اعجاز خسروی, فعل, نثرفارسی, شبه قارهAbstract
در این مقاله به طور نمونه ساختار برخی عناصر دستوری مانند فعل و برخی ویژگی های دیگر متن اعجاز خسروی ، پنج رساله توامان از امیرخسرو دهلوی، ادیب و شاعر قرن هفتم و هشتم شبه قاره از منظری زبان شناختی توصیف می شود. اعجاز خسروی یکی از نمونه های نثر فنی فارسی هندی است که حائز برخی مختصات صرفی دوران خود و متاثر از سبک نثر دوران خوارزمشاهی و ازجمله مکاتبات رشیدالدین وطواط، یکی از متون مطرح منشیانه و انشانویسی در شبه قاره بوده است. امیرخسرو دهلوی که به طوطی هند اشتهار دارد، در قرنی می زیسته که جلال الدین محمدرومی( وفات:672ق) و سعدی شیرازی (وفات بین 691-695ق) می زیستند. در اینجا، بررسی برخی عناصر دستوری اعجازخسروی، موردنظر است. در رفتار صرفی افعال، حفظ و ثبات صورت و ساختار فعل بسیط و نیز تحول یا گرایشی در زبان در جهت تشکیل افعال مرکب مشهود است.پیروی از الگوی اثری مانند گلستان سعدی در سبک نگارش و بخش بندی کلام آهنگین، تقدم افعال در برخی جمله بندی ها و نیزکاربرد صنایع لفظی، به ویژه تلمیح، تلفیق عبارات عربی و فارسی، در اعجاز خسروی، همه دیده می شود. زبان نثر برخی از مکاتبات در اعجاز خسروی ادبی است یعنی کاربرد صنعت های ادبی از قبیل تشبیه، استعاره، کنایه و مجاز از ملزومات آن بود است، که در جای جای متن به چشم می خورد.
References
1. طباطبایی، علاالدین (1395ش)، فرهنگ توصیفی دستورزبان فارسی، تهران: فرهنگ معاصر.
2. تویسرکانی، قاسم (1338)، نامه های رشیدالدین وطواط، تهران : دانشگاه تهران.
3. مشایخ فریدنی، محمدحسین (1366): «امیرخسرودهلوی، طوطی هند»، کیهان فرهنگی، شماره 48، ص 26-31.
4. رستگارفسایی، منصور ( 1389)، انواع نثر فارسی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها.
5. سمیعی گیلانی، احمد (1388ش)، «سبک»، دانشنامه زبان و ادب فارسی، تهران، به سرپرستی اسماعیل سعادت، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ج سوم، ص 577-84.
6. بهار، محمدتقی (ملک الشعرا) 1369، سبک شناسی، چ 5، تهران: موسسة انتشارات امیرکبیر.
7. مجتبائی، فتح الله ( 1384)، « اسلام در شبه قاره»، دانشنامه زبان و ادب فارسی در شبه قاره، جلد اول، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ص399-411.
8. رستگارفسایی، منصور ( 1389)، انواع نثر فارسی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها.
9. غلامرضایی، محمد( 1388)، « سبک نثرفارسی»، دانشنامه زبان و ادب فارسی، تهران، به سرپرستی اسماعیل سعادت، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ص591-597.
10. نذیراحمد( 1384ش)، «امیرخسرودهلوی»، دانشنامه زبان و ادب فارسی در شبه قاره، زیرنظرفرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ج 1، ص608- 612.
11. روان فرهادی، عبدالغفور (1353ش)، گزیدۀ آثار امیرخسرو بلخی معروف به دهلوی، ج3، افغانستان: بی نا.
12. مشایخ فریدنی، محمدحسین (1366): «امیرخسرودهلوی، طوطی هند»، کیهان فرهنگی، شماره 48، ص 26-31.
13. مجتبائی، فتح الله ( 1375)، «اردو، زبان»، دایره المعارف بزرگ اسلامی، زیرنظر کاظم موسوی بجنوردی، جلد هفتم، تهران: دایره المعارف بزرگ اسلامی، ص 541-549.
14. مشایخ فریدنی، محمدحسین (1366): «امیرخسرودهلوی، طوطی هند»، کیهان فرهنگی، شماره 48، ص 26-31.
15. نذیراحمد( 1384ش)، «امیرخسرودهلوی»، دانشنامه زبان و ادب فارسی در شبه قاره، زیرنظرفرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ج 1، ص608- 612.
16. نوشاهی، عارف (1391ش)، کتاب شناسی آثارفارسی چاپ شده در شبه قاره، جلد دوم، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب؛
17. زمانی، آصفه(1993م)، محققین و منتقدین معروف زبان و ادبیات فارسی،هند در قرن بیستم، دهلی نو: رایزنی فرهنگی جموری اسلامی ایران.
18. روان فرهادی، عبدالغفور (1353ش)، گزیدۀ آثار امیرخسرو بلخی معروف به دهلوی، ج3، افغانستان: بی نا.
19. سجادی، صادق و نذیراحمد( 1384ش)، «اعجاز خسروی»، دانشنامه زبان و ادب فارسی در شبه قاره، زیرنظرفرهنگستان زبان و ادب فارسی، ج 1، ص 460-462.
20.
21. Mohiuddin. Momin (1971), The Chancellery and Persian Epistolography under the Mughals. Calcutta, Iran Society.
22. مشایخ فریدنی، محمدحسین (1366): «امیرخسرودهلوی، طوطی هند»، کیهان فرهنگی، شماره 48، ص 26-31.
23. امیرخسرو دهلوی ( 1876م)، اعجاز خسرو، جلد1 و2، لکهنو: مطبع نولکشور.
24. همان.
25. همان.
22. امیرخسرودهلوی نسخۀ خطی(رساله های 3،4،5)، شمارۀ ثبت 87288، تهران:کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
23 .امیرخسرو دهلوی ( 1876م)، اعجاز خسرو، جلد1 و2، لکهنو: مطبع نولکشور. 2.
24. امیرخسرودهلوی نسخۀ خطی(رساله های 3،4،5)، شمارۀ ثبت 87288، تهران:کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
25. همان.
26. همان.
27. امیرخسرو دهلوی ( 1876م)، اعجاز خسرو، جلد1 و2، لکهنو: مطبع نولکشور. 2.
28.همان.
28. امیرخسرودهلوی نسخۀ خطی(رساله های 3،4،5)، شمارۀ ثبت 87288، تهران:کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
29.همان.
30. امیرخسرو دهلوی ( 1876م)، اعجاز خسرو، جلد1 و2، لکهنو: مطبع نولکشور. 2.
31. بهار، محمدتقی (ملک الشعرا) 1369، سبک شناسی، چ 5، تهران: موسسة انتشارات امیرکبیر.
32. امیرخسرودهلوی نسخۀ خطی(رساله های 3،4،5)، شمارۀ ثبت 87288، تهران:کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
33.. امیرخسرو دهلوی ( 1876م)، اعجاز خسرو، جلد1 و2، لکهنو: مطبع نولکشور. 2.
34. همان.
35. امیرخسرودهلوی نسخۀ خطی(رساله های 3،4،5)، شمارۀ ثبت 87288، تهران:کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
36. Mohiuddin. Momin (1971), The Chancellery and Persian Epistolography under the Mughals. Calcutta, Iran Society.
37. تویسرکانی، قاسم (1338)، نامه های رشیدالدین وطواط، تهران : دانشگاه تهران.
38. رستگارفسایی، منصور ( 1389)، انواع نثر فارسی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها.
39. امیرخسرودهلوی نسخۀ خطی(رساله های 3،4،5)، شمارۀ ثبت 87288، تهران:کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
40. امیرخسرو دهلوی ( 1876م)، اعجاز خسرو، جلد1 و2، لکهنو: مطبع نولکشور. 2.
41. امیرخسرودهلوی نسخۀ خطی(رساله های 3،4،5)، شمارۀ ثبت 87288، تهران:کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
