مروری بر شناسایی پروتئین‌ها یا متابولیت‌های خاص در خون یا بافت برای تشخیص زودهنگام سرطان یا بیماری‌های متابولیک.
Keywords:
سرطان سگ‌ها, نشانگرهای زیستی, تشخیص زودهنگام, تکنیک‌های تصویربرداریAbstract
سرطان یکی از چالش‌های مهم سلامت در سگ‌ها است که عوامل ژنتیکی، محیطی و افزایش طول عمر ناشی از مراقبت‌های دامپزشکی پیشرفته در بروز آن نقش دارند. تشخیص زودهنگام این بیماری برای بهبود نتایج درمانی حیاتی است. این مقاله با مرور سیستماتیک مطالعات بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۳، بر شناسایی نشانگرهای زیستی غیرتهاجمی در خون و بافت برای تشخیص سرطان در سگ‌ها تمرکز دارد. روش‌های نوین مانند بیوپسی مایع مبتنی بر توالی‌یابی نسل جدید (NGS)، پروفایلینگ پروتئومی وزیکول‌های خارج سلولی (SEVs)، طیف‌سنجی رامان و حسگرهای ایمونوسنسور پلاسمون سطحی (SPR) مورد بررسی قرار گرفته‌اند. نتایج نشان می‌دهند که نشانگرهایی مانند لاکتات دهیدروژناز (LDH)، پروتئین واکنشگر C (CRP)، و پروتئین‌های خاصی مانند BIRC5 و ECPKA-Ab در تشخیص، پیش‌آگهی و پایش سرطان در سگ‌ها مؤثر هستند. مطالعاتی مانند CANDiD با حساسیت ۵۴٫۷٪ و ویژگی ۹۸٫۵٪، پتانسیل بالای بیوپسی مایع را در تشخیص چندسرطانی تأیید کرده‌اند. همچنین، توسعه نشانگرهای مصنوعی ژنتیکی (مانند EARLI-001) و روش‌های ژنومیک سه‌بعدی (EpiSwitch SCB) امیدواری برای مدیریت دقیق‌تر سرطان را افزایش داده است. چالش‌های اصلی شامل نیاز به افزایش اختصاصیت نشانگرها، توسعه روش‌های حساس و مقرون‌به‌صرفه، و همکاری بین‌رشته‌ای برای ترجمه یافته‌ها به کاربردهای بالینی اهمیت همکاری بین‌رشته‌ای میان دامپزشکان، پژوهشگران و صاحبان حیوانات در مبارزه با سرطان در سگ‌ها نیز مورد توجه قرار گرفته است. با افزایش آگاهی و درک مکانیسم‌های بیماری، اقدامات پیشگیرانه و درمان‌های موجود، امکان دستیابی به نتایج بهتر برای بیماران سرطانی سگ فراهم می‌شود. این مطالعه مروری و جامع با هدف کمک به توسعه دانش موجود و تشویق به تحقیقات بیشتر در زمینه انکولوژی دامپزشکی تدوین شده است.
Downloads
References
1. Vail DM, Thamm DH, Liptak JM. Withrow & MacEwen's Small Animal Clinical Oncology. 6th ed. Elsevier; 2019.
2. Adams VJ, Evans KM, Sampson J, Wood JL. Methods and mortality results of a health survey of purebred dogs in the UK. J Small Anim Pract. 2010;51(10):512-524.
3. Dobson JM. Breed-predispositions to cancer in pedigree dogs. ISRN Vet Sci. 2013;2013:941275.
4. Abou Asa S, Hellmén E. Editorial: Advances in canine cancer. Front Vet Sci. 2016;3:113.
5. Bukowski JA, Wartenberg D. Environmental causes of lymphohematopoietic cancers in dogs. Small Anim Pract. 1997;27(3):477-492.
6. Withrow SJ, Vail DM, Page RL. Withrow and MacEwen's Small Animal Clinical Oncology. 5th ed. Elsevier; 2013.
7. Modiano, J. F., Breen, M., & Valli, V. E. (2008). Molecularly targeted therapies in veterinary oncology. Veterinary Pathology, 45(2), 183–194. https://doi.org/10.1354/vp.45-2-183
8. Teske E. Canine malignant lymphoma: a review and comparison with human non-Hodgkin's lymphoma. Vet Q. 1994;16(4):209-219.
9. Novais, A., Tamarindo, G., Melo, L., Balieiro, B., Nóbrega, D., Santos, G., Saldanha, S., De Souza, F., Chuffa, L., Bracha, S., & Zuccari, D. (2024). Exploring Canine Mammary Cancer through Liquid Biopsy: Proteomic Profiling of Small Extracellular Vesicles. Cancers, 16. https://doi.org/10.3390/cancers16142562.
10. Ryu, M., Kim, B., Choi, U., Baek, K., Song, Y., Li, Q., Seo, K., Ryeom, S., Youn, H., & Bhang, D. (2018). Extracellular cyclic adenosine monophosphate‐dependent protein kinase A autoantibody and C‐reactive protein as serum biomarkers for diagnosis of cancer in dogs. Veterinary and Comparative Oncology, 17, 99 - 106. https://doi.org/10.1111/vco.12450.
11. Nieu, R., Phenix, E., Hauss, J., Hanson, H., Ho, N., Harwig, A., Rudina, S., Ananthanarayanan, B., Chang, H., George, B., Louie, M., Bulman-Fleming, J., Kent, M., & Suhy, D. (2022). Abstract 3382: Detection of cancer in dogs using a novel genetic-based synthetic biomarker platform. Cancer Research. https://doi.org/10.1158/1538-7445.am2022-3382.
12. Colombé, P., Béguin, J., Benchekroun, G., & Roux, L. (2022). Blood biomarkers for canine cancer, from human to veterinary oncology. Veterinary and Comparative Oncology, 20, 767 - 777. https://doi.org/10.1111/vco.12848.
13. Murray, B., & Blacklock, K. (2022). Pilot Study: Assessing the Expression of Serum Lactate Dehydrogenase and Peripheral Leukocyte Ratios in Canine Oral Malignant Melanoma. Veterinary Sciences, 9. https://doi.org/10.3390/vetsci9080421.
14. Flory, A., Kruglyak, K., Tynan, J., McLennan, L., Rafalko, J., Fiaux, P., Hernandez, G., Marass, F., Nakashe, P., Ruiz-Pérez, C., Fath, D., Jennings, T., Motalli-Pepio, R., Wotrang, K., McCleary-Wheeler, A., Lana, S., Phillips, B., Flesner, B., Leibman, N., Ladue, T., Tripp, C., Coomber, B., Woods, J., Miller, M., Aiken, S., Wolf-Ringwall, A., Borgatti, A., Kraska, K., Thomson, C., Cahalane, A., Murray, R., Kisseberth, W., Camps-Palau, M., Floch, F., Beaudu-Lange, C., Klajer-Peres, A., Keravel, O., Fribourg-Blanc, L., Mazetier, P., Marco, A., McLeod, M., Portillo, E., Clark, T., Judd, S., Feinberg, C., Benitez, M., Runyan, C., Hackett, L., Lafey, S., Richardson, D., Vineyard, S., Campbell, M., Dharajiya, N., Jensen, T., Van Den Boom, D., Diaz, L., Grosu, D., Polk, A., Marsal, K., Hicks, S., Lytle, K., Holtvoigt, L., Chibuk, J., Chorny, I., & Tsui, D. (2022). Clinical validation of a next-generation sequencing-based multi-cancer early detection “liquid biopsy” blood test in over 1,000 dogs using an independent testing set: The CANcer Detection in Dogs (CANDiD) study. PLoS ONE, 17. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0266623.
15. Lopes, D., Silverio, A., Schmidt, A., Picca, G., & Silveira, L. (2023). Characterization of biomarkers in blood serum for cancer diagnosis in dogs using Raman spectroscopy. Journal of Biophotonics, 17. https://doi.org/10.1002/jbio.202300338.
16. Chorny, I., Kruglyak, K., Tynan, J., Hernandez, G., Nakashe, P., Hicks, S., Motalli-Pepio, R., McLennan, L., Holtvoigt, L., Rafalko, J., Chibuk, J., McCleary-Wheeler, A., Flory, A., Grosu, D., & Tsui, D. (2022). Abstract 1612: Comparative oncology analysis of canine cancer by tumor and liquid biopsy testing for biomarker and therapeutic discovery in humans and dogs. Cancer Research. https://doi.org/10.1158/1538-7445.am2022-1612.
17. Hunter, E., Salter, M., Powell, R., Dring, A., Naithani, T., Vugrinec, D., Shliaiev, K., Issa, M., Weston, C., Hatton, A., Gebregzabhar, A., Green, J., Blum, A., Guiel, T., Fritz, S., Seelig, D., Modiano, J., & Akoulitchev, A. (2024). Whole Genome 3D Blood Biopsy Profiling of Canine Cancers: Development and Validation of EpiSwitch Multi-Choice Array-Based Diagnostic Test. bioRxiv. https://doi.org/10.1101/2024.05.22.595358.
18. Jena, S., Shrivastava, S., Saxena, S., Kumar, N., Maiti, S., Mishra, B., & Singh, R. (2019). Surface plasmon resonance immunosensor for label-free detection of BIRC5 biomarker in spontaneously occurring canine mammary tumours. Scientific Reports, 9. https://doi.org/10.1038/s41598-019-49998-x.
19. Bryan, J. (2016). The Current State of Clinical Application of Serum Biomarkers for Canine Lymphoma. Frontiers in Veterinary Science, 3. https://doi.org/10.3389/fvets.2016.00087.
20. Leela-Arporn, R., Ohta, H., Tamura, M., Nagata, N., Sasaoka, K., Dermlim, A., Nisa', K., Osuga, T., Morishita, K., Sasaki, N., & Takiguchi, M. (2019). Plasma‐free amino acid profiles in dogs with hepatocellular carcinoma. Journal of Veterinary Internal Medicine, 33, 1653 - 1659. https://doi.org/10.1111/jvim.15512.
21. Dowling, M., Samuelson, J., Fadl-Alla, B., Pondenis, H., Byrum, M., Barger, A., & Fan, T. (2019). Overexpression of prostate specific membrane antigen by canine hemangiosarcoma cells provides opportunity for the molecular detection of disease burdens within hemorrhagic body cavity effusions. PLoS ONE, 14. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0210297.
22. Flory, A., Kruglyak, K., Tynan, J., McLennan, L., Rafalko, J., Fiaux, P., Hernandez, G., Marass, F., Nakashe, P., Ruiz-Pérez, C., Fath, D., Jennings, T., Motalli-Pepio, R., Wotrang, K., McCleary-Wheeler, A., Lana, S., Phillips, B., Flesner, B., Leibman, N., Ladue, T., Tripp, C., Coomber, B., Woods, J., Miller, M., Aiken, S., Wolf-Ringwall, A., Borgatti, A., Kraska, K., Thomson, C., Cahalane, A., Murray, R., Kisseberth, W., Camps-Palau, M., Floch, F., Beaudu-Lange, C., Klajer-Peres, A., Keravel, O., Fribourg-Blanc, L., Mazetier, P., Marco, A., McLeod, M., Portillo, E., Clark, T., Judd, S., Feinberg, C., Benitez, M., Runyan, C., Hackett, L., Lafey, S., Richardson, D., Vineyard, S., Campbell, M., Dharajiya, N., Jensen, T., Van Den Boom, D., Diaz, L., Grosu, D., Polk, A., Marsal, K., Hicks, S., Lytle, K., Holtvoigt, L., Chibuk, J., Chorny, I., & Tsui, D. (2022). Clinical validation of a next-generation sequencing-based multi-cancer early detection “liquid biopsy” blood test in over 1,000 dogs using an independent testing set: The CANcer Detection in Dogs (CANDiD) study. PLoS ONE, 17. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0266623.
